Jednym z najważniejszych momentów w uprawie kukurydzy jest jej zbiór, który rozpoczyna się w sierpniu. Jednak precyzyjny termin zbioru tej rośliny zależy nie tylko od pogody, ale też od przeznaczenia: czy kukurydza będzie na kiszonkę czy na ziarno. W artykule znajdziecie odpowiedź na pytanie kiedy zbiera sie kukurydze.
Czarna plamka w ziarniakach wyznacza zbiór kukurydzy na ziarno?
Według wielu rolników najlepszy plon można uzyskać w momencie zakończenia procesu odkładania asymilatów, kiedy wykształca się tzw. czarna plamka na ziarniaku. Pojawia się ona mniej więcej w okolicach 60 dnia od momentu rozpoczęcia wiechowania kukurydzy. Stadium to oznacza, że ziarniak osiągnął dojrzałość fizjologiczna (omłotowa) i wówczas odcięty zostaje dopływ wody i substancji odżywczych z rośliny do ziarniaka.
W celu poprawnego określenia tej fazy należy odłamać ziarniak od osadki, a następnie delikatnie zdjąć jego osłonkę. Powinna pojawić się czarna warstwa u podstawy ziarniaka. Najpierw ukazuje się ona na wierzchołku kolby, a następnie rozpowszechnia się w coraz niżej położonych ziarniakach.
Ważne jest to, że po osiągnięciu tego stadium ziarniak już nie rośnie, a wilgotność jaką osiąga oscyluje w granicach 32-35%.
Jednak zbyt duża wilgotność kolb ma bezpośredni wpływ na straty oraz uszkodzenia ziarna powstające podczas omłotu, a tym samym ostateczną ilość pełnowartościowego, nieuszkodzonego ziarna, a więc i plonu.
Rolnik staje więc przed nie lada dylematem, kiedy zbierać kukurydzę, żeby zebrać z pola jak największą ilość ziarna nieuszkodzonego, a jednocześnie o jak najniższej wilgotności. Termin jednak uzależniony jest od warunków panujących jesienią. Z każdym kolejnym dniem o tej porze roku wilgotność będzie się zmniejszać, ale większe będą straty przez pogorszenie jakości ziarna na skutek porażenia przez fuzarium, wyleganie roślin i opadanie kolb. Ponadto, warunki pogodowe mogą znacznie utrudnić zbiór.
Nie tylko według rolników, ale też według badań najbardziej optymalnym terminem zbioru jest drugi tydzień po osiągnięciu przez ziarniaki fazy czarnej plamki.
Z kalkulacji prof. Tadeusza Michalskiego, prezesa Polskiego Związku Producentów Kukurydzy wynika, że dwa tygodnie po stadium czarnej plamki ziarna, różnica pomiędzy zwiększającymi się stratami ziarna (na skutek wylegania, porażenia przez fuzarium), a stratami powstałymi podczas omłotu (na skutek zbyt dużego udziału ziarna uszkodzonego) jest najmniejsza, a więc najbardziej ekonomicznie uzasadniona, a sam uratowany plon będzie najwyższy.
Precyzując, uratowany plon ziarna wynosić będzie 77,9dt/ha, wilgotność spadnie do 31%, udział ziarna uszkodzonego zmniejszy się do 3,7 %. I pomimo, tego że zwiększy się porażenie kolb przez fuzarium (do 0,2 % kolb) oraz wylęganie (do 3,3 %) to i tak według badań wspomnianego profesora jest to najlepsza odpowiedź na pytanie kiedy zbiera sie kukurydze.
Czy można zwlekać z terminem zbioru kukurydzy?
Odkładanie terminu zbioru nie jest opłacalne. Wzrost plonu następuje w pierwszych 10–15 dniach po uzyskaniu pełnej dojrzałości. Później mogą wystąpić tylko straty plonu na z powodu wylegania oraz szkody wyrządzone przez ptaki i dziką zwierzynę. Ponadto jesienią, nawet gdy jest słonecznie, dosychanie ziarna w czasie doby trwa zaledwie 4 – 5 godzin, w innych godzinach ziarno nie oddaje wody. W warunkach zwiększonej wilgotności powietrza na niedojrzałych roślinach bardzo szybko rozwijają się choroby grzybowe powodujące znaczne straty w plonie, zarówno jakościowe i ilościowe.
Dobitniej, skutki opóźniania terminu zbioru kukurydzy przedstawiają badania prof. Tadeusza Michalskiego. Wynika z nich, że jeśli będzie się zwlekać z przeprowadzeniem zbioru przez 10 tygodni od osiągnięcia przez ziarniaki stadium czarnej plamki, to owszem można liczyć, że na duży spadek wilgotności ziarna, bo nawet do 25,7 %, udział ziarna uszkodzonego podczas omłotu też będzie niski (2 %), natomiast straty na skutek wylegania osiągną poziom 11,6 %, niespełna 5 % kolb będzie porażonych przez fuzariozy, nie wspominając już szczegółowo o problemach z samym zbiorem. Według wyliczeń uratowany plon wynosić będzie jedynie 66,4 dt/ha.
Reasumując, zbiór kukurydzy na ziarno zawsze powinien być dobrze przemyślany, podparty obserwacjami roślin oraz pewnymi kalkulacjami.
Zbiór kukurydzy na kiszonkę
Kiszonka z kukurydzy to podstawowa pasza dla bydła. Jej wartość w dużej mierze zależy od terminu koszenia. Zbiór kukurydzy na kiszonkę zalecany jest, gdy ziarno osiągnie dojrzałość woskową ziarna, przy zawartości 30 – 35% suchej masy. Zarówno zbyt wczesne jak i zbyt późne zbiory kukurydzy przekładają się na zmniejszenie wartości pokarmowej kiszonki.
Wczesne cięcie zbyt wilgotnego materiału skieruje fermentacji na złą drogę, w wyniku czego powstaną duże ilości kwasów (głównie octowego). Dodatkowo, wczesna kiszonka charakteryzuję się obniżoną wartością pokarmową, wynikającą z dużo mniejszej zawartości skrobi.
Późniejszy zbiór kukurydzy na kiszonkę też nie jest wskazany, głównie przez obniżoną strawność włókna i skrobi. Ponadto, zdrewniałe rośliny i w pełni dojrzałe ziarno są trudniejsze do rozdrobnienia. Kolejnym mankamentem zbyt suchego materiału jest utrudnione jego zagęszczanie. Sucha sieczka kukurydziana „sprężynuje” podczas ugniatania. Komplikuje to pozbycie się powietrza, a tym samym sprzyja rozwojowi grzybów, co z kolei zwiększa ryzyko porażenia mykotoksynami.
Ustalenie terminu zbioru kukurydzy – podsumowanie
Ważne, aby zbiór kukurydzy był przeprowadzony w odpowiednich warunkach, ponieważ lepsza dojrzałość ziarna to istotne poprawienie wskaźników jakościowych, zaś niższa wilgotność to oszczędności przy suszeniu.
Kukurydza ziarnowa jest dojrzała na przełomie września i października, natomiast termin zbioru wpływa przede wszystkim na ilość i wartość użytkową plonu. Wyschnięte liście okrywowe kolb oraz wystąpienie tzw. stadium czarnej plamki, czyli niewielkiego sczernienia u nasady ziarniaka, przy zarodku, to precyzyjny termin zbioru kukurydzy.
Uzyskanie dojrzałości omłotowej zależy od wczesności odmiany (FAO) oraz warunków atmosferycznych. Istotne jest, aby podczas zbioru zawartość wody w ziarnie była jak najniższa. Ograniczy to koszty suszenia ziarna oraz zminimalizuje uszkodzenia ziarna w trakcie omłotu. Ziarno wilgotne bezpośrednio po zbiorze powinno zostać poddane procesowi suszenia, gdyż wilgotne i zanieczyszczone szybko ulega „zagrzaniu” i zepsuciu.
***
O sukcesie produkcji dobrej jakości kiszonki decyduje między innymi zawartość suchej masy w materiale do zakiszenia. Można posłużyć się popularną metodą określania położenia linii mlecznej na ziarnie. Pojawienie się jej w połowie ziarniaka określa liczbę suchej masy na poziomie około 28%. Natomiast, gdy znajduje się w 1/3 od podstawy ziarniaka, daje około 35% suchej masy. Metoda ta jest jednak dość subiektywna. Nie uwzględnia też niektórych czynników zewnętrznych, przez co wynik może być błędny.
Bardziej rzetelną metodą na stwierdzenie kiedy zbiera sie kukurydze, wydaje się być wyznaczenie zawartości suchej masy. Jest to stosunkowo łatwo, w tym celu wykorzystać można nawet kuchenkę mikrofalową. Próbkę przeznaczoną do analizy należy wcześniej rozdrobnić i odmierzyć konkretną ilość, dla uproszczenia może to być 100 gram. Próbkę umieszcza się w naczyniu żaroodpornym, które następnie włożyć należy do mikrofalówki na 4 minuty – przy bardzo wilgotnym materiale lub na 2 minuty – przy suchym. Za każdym razem po wyjęciu waży się próbkę i zapisuje wynik. Przy kolejnych minutowych cyklach wraz z próbką trzeba wstawić do mikrofalówki żaroodporną szklankę z wodą. Woda zabezpieczy suszoną próbkę przed zapaleniem. Czynność należy powtarzać do czasu, aż wynik przestanie się zmieniać, wówczas zawartość naczynia stanowić będzie badaną przez nas suchą masę.